Natuur Weimeren in ontwikkeling

Tijdens een ronde door Weimeren Fase 1 daags voor Hemelvaart vertelt omgevingsmanager Jeroen van Leijsen van het project over de voortgang van de werkzaamheden. ,,Normaal gesproken zouden we af en toe excursies voor belangstellenden organiseren, maar door corona is dat niet mogelijk’’, verontschuldigt hij zich.

Er is intussen al het nodige werk verzet. Veelal ter voorbereiding, zoals de aanleg van een transportroute, de kikkerschermen erlangs en de ecotunnels eronder, en de aanleg van extra paddenpoelen.

Het werk Weimeren past binnen project Noordrand Midden. Hierin werken Provincie Noord-Brabant, waterschap Brabantse Delta en Staatsbosbeheer samen aan waterrijke natuurontwikkeling. Die omvat de natuurgebieden Weimeren, Strijpen/De Berk en Kelsdonk/Zwermlaken ten noorden van Etten-Leur en Prinsenbeek, een gebied van zo’n 750 hectare. Een ontwikkeling waarmee naar schatting tussen de 24 en 32 miljoen euro is gemoeid.

Het ideaalbeeld is een gebied met rietmoeras, laagveenbos, ruigtevelden en kruiden- en faunarijke graslanden. Een grootschalig natuurgebied waar de otter en bijzondere vogels als de roerdomp en visarend zich thuis voelen.

In september is gestart met het werk in Weimeren Fase 1. Dit gebied bestaat vooral uit graslanden, broekbossen en veenputtencomplexen. Het grasland wordt hier omgevormd naar waterplas en rietmoeras. Maar niet alles gaat hier op de schop. Want de moeras- en reeënbosjes blijven, evenals de ruim tien jaar oude veenputten, die weer verwijzen naar de turfgeschiedenis van het gebied.

Vanwege de afsluiting van de Polderweg zijn er tijdelijke wandelpaden in het gebied ingericht. Eén daarvan loopt langs de dijk (kering) tussen Café de Elsakker en de Polderweg. Bij de toegang van het pad tegenover de het poldercafé is een bord geplaatst met uitleg over de tijdelijke wandelroutes. ,,We merkten dat dat niet duidelijk genoeg was’’, vertelt Van Leijsen.

Dijk verbreden en verhogen

Wandelend over het pad komt er een steeds groter wordende berg zand in beeld. Dat is afgegraven zwarte grond, die later zal worden gebruikt om de dijk langs dit pad te verbreden en op te hogen. De dijk voldoet in de huidige staat niet meer aan de eisen van het waterschap.

Bij een hoge waterstand kan het water uit de Mark over het fietspad langs de Mark de polder instromen, tot die kering ter hoogte van de Elsakker. Dit is een natuurlijke overloop. Het gebeurt gemiddeld eens in de vijfentwintig jaar, maar zal in de toekomst door klimaatverandering vaker voorkomen, is de verwachting.

Normaalgesproken worden dit soort dijken verstevigd met klei, maar omdat de zwarte grond hier toch aanwezig is, is gekozen om op deze manier ‘werk met werk’ te maken. Duurzamer en goedkoper, volgens Van Leijsen.

Avontuurlijk wandelpad

Door bovengrond in plaats van klei te gebruiken, moet de dijk wel een stuk hoger en breder worden. Maar dit biedt tegelijk extra mogelijkheden, zoals de aanleg van een avontuurlijk wandelpad over de straks langzaam oplopende, en uiteindelijk wel vijftig tot zestig meter brede kering. Op de plek waar de wandelaar nu slechts een smalle strook onderaan de dijk, tussen prikkeldraad en sloot mag begaan.

Het droombeeld van de natuurontwikkelaars is om de wandelaar straks zijn tocht over de dijk te laten vervolgen aan de westkant van de Polderweg. Dat liefhebbers op deze manier om het tweehonderd hectare grote natuurgebied Weimeren heen kunnen wandelen. En dan het kerngebied een rustgebied met rietmoeras te laten zijn. Want een pad dwars dóór het natuurgebied willen de ontwikkelaars nadrukkelijk niet.

Bij de uitvoering van de hele polder is de projectorganisatie wel afhankelijk van particuliere eigenaren, want een aantal van de weilanden in Weimeren West zijn nog geen eigendom. ,,Hier zijn we afhankelijk van grondverwerving’’, verklaart Van Leijsen.

Recreatiewensen

Wat al wel vast staat is dat er wat betreft de recreatiewensen overleg plaatsvindt met de gemeentes Breda en Etten-Leur. ,,We zullen hierbij kijken naar wat haalbaar en betaalbaar is.’’ De door de gemeente Breda geplande fietsbrug over de Halsche Vliet tussen Prinsenbeek en Etten-Leur is volgens Van Leijsen al een mooi voorbeeld van hoe de gemeente dit natuurproject omarmt.

Het is de bedoeling dat Weimeren Fase 1 wordt gerealiseerd tussen 2020 en 2023 en Weimeren Fase 2 tussen 2023 en 2027. Met de planvorming en uitvoering van het westelijk deel (Fase 2) kan echter pas worden gestart als daar de gronden voor natuurinrichting beschikbaar zijn. Dit tweede stuk van het project omvat ook de voor de veiligheid inmiddels met hekwerk afgesloten Polderweg, die eveneens moet plaatsmaken voor nieuwe natuur. Of de lange rij knotwilgen hiervoor het veld moeten ruimen, is nog niet duidelijk.

Zelfvoorzienend

Ter hoogte van de plek waar vorig jaar de vliegtuigbom tot ontploffing werd gebracht, graaft de kraan ook deze ochtend gestaag door. Het hele terrein moet uiteindelijk worden afgegraven. De bovengrond gaat in het depot voor de dijk en het veen wordt verkocht als grondstof voor de champignonteelt. Met de opbrengst hiervan moet volgens Van Leijsen de natuurontwikkeling in Weimeren grotendeels worden betaald. ,,Daarmee houden we de maatschappelijke kosten laag.’’

Vrachtwagens van de afnemers halen het veen op bij kraanmachinist Martijn Steur van de JdB groep, die hier meestal in zijn eentje aan het werk is. ,,Het lijkt hier wel een rustoord’’, zegt hij gekscherend. ,,Maar het is een voorrecht om hier in de natuur te mogen werken’’, voegt hij er serieus aan toe. Dat er merendeels maar één kraan aan het werk is, heeft alles te maken met het gewenste rustige tempo. Omdat het veen vers moet zijn, kan er geen grote voorraad worden klaargelegd. Het dient niet lang voor gebruik te worden opgegraven, legt hij uit. Daarbij willen ze ook de rust in het gebied zoveel mogelijk bewaren.

Kwelwater

Dat afgraven zorgt ervoor dat het grondwater dichter aan het oppervlak komt en het milieu minder voedselrijk wordt. ,,Streven is terugkeer van kwelwater en natuur die daarvan afhankelijk is’’, legt Van Leijsen uit. Daarbij worden er ook nog drie grote waterplassen uitgegraven, met hierin natuureilandjes. De eerste plas, aan de oostzijde van de Polderweg, krijgt intussen steeds meer vorm.

Uiteindelijk moet het hier één robuust moeras- en waterplassengebied worden. Waarbij de waterhuishouding wordt aangepast aan het natuurlijke peil, en zoveel mogelijk water wordt vastgehouden in de winter om verdroging in de zomer tegen te gaan. Zo moet de natuur zich hier optimaal kunnen gaan ontwikkelen. 

Voor een video over de natuurontwikkeling in Weimeren: klik hier.