‘Gelijkmatig dun spinnen, dat is de uitdaging’

Door Carmen Walman

Spinnen is een oud ambacht en past daarom goed in deze rubriek. Voor Anne-Marie Kleemans is het één van de ambachten die ze tot op de dag van vandaag met veel plezier uitoefent. Op de vroegere HBO gaf ze les in naaldvakken. Later volgde ze nog een handenarbeidopleiding en maakte ze kennis met onder ander houtbewerking en papiertechnieken. Daarna volgden nog cursussen pottenbakken, Zaans volksschilderen, spinnen en glas graveren.

Maar eigenlijk gaat de interesse van de veelzijdige Beekse voor het spinnen nog verder terug. Ze was nieuwsgierig naar het spinnenwiel dat ze had gezien in het klooster waar moeilijk opvoedbare kinderen woonden. Een zuster zou haar het spinnen leren, maar dat is er uiteindelijk toch niet van gekomen. Vele jaren later heeft een kennisje het haar geleerd. Ze had de smaak en de slag meteen te pakken, er ook direct een goed gevoel bij en er vooral veel plezier in. En dat nu al ruim veertig jaar.

Oefening en focus

Volgens Anne-Marie zit de moeilijkheid en de uitdaging in het gelijkmatig dun spinnen. Een echt nette regelmatige draad spinnen vraagt oefening en focus. Koffie drinken, kletsen en tegelijkertijd het spinnewiel bedienen, is dus geen goede combinatie.

Ongewassen schapenwol heeft de voorkeur. Niet alleen een prachtig natuurproduct maar het laat zich bovendien door lanoline soepel verwerken tot een draad. Hoe verser de wol hoe beter. Natuurlijk heeft Anne-Marie ook geprobeerd om met andere materialen te werken. Het spinnen met hondenharen bleek aanzienlijk moeilijker te zijn en ruikt bovendien niet prettig. Ook het spinnen met kamelenhaar bleek niet aan haar besteed.

Het met de voet aangedreven spinnewiel is ongetwijfeld bekend. Maar ook dit is in de loop der tijd doorontwikkeld. Er kwam een spinnewiel met inklapbare wielen, zodat je er makkelijker mee kon reizen. En ook zogenaamde e-spinners, een elektrisch spinnewiel waarbij de snelheid met een hand- of voetpedaal wordt bepaald. Een voordeel is dat de machine compact is en de je de snelheid naar behoefte kunt instellen.

Nog enkele vaktermen voor de liefhebber: bij het spinnen worden vezels in elkaar gedraaid tot een draad. Het draaien van de draad heet twisten. Een nog sterkere en dikkere draad krijg je door twee of meer draden nog een keer om elkaar heen te draaien: ook wel het twijnen van draden genoemd.

Dan is de volgende stap het wassen en eventueel verven van de wol. In het verleden werd ook wel menselijke urine gebruikt voor het wassen en bleken van de wol. Door het hoge ammoniakgehalte was urine geschikt voor het wasproces. De naam ‘Kruikezeikers’ zou dan ook uit het textielverleden van de stad Tilburg komen. Het verhaal gaat dat de textielarbeiders hun eigen urine ofwel zeik in een stenen kruik mee van huis namen.

Groene of gele zeep zijn andere en goede opties om de wol te wassen. Goed uitspoelen en dan aan de waslijn hangen om te drogen. Daarna volgt enkel nog het winden van de wol tot bollen. Voor het verven van de wol voeg je een kleurstofoplossing in een pan met water en een flinke scheut azijn. De wol gaat erbij in en het geheel wordt rustig aan de kook gebracht. Eigenlijk kan het verven van de wol in verschillende stadia van de verwerking gebeuren, zowel voor het spinnen, in het garen als na het weven. Van oudsher werden hiervoor natuurlijke materialen gebruik zoals planten of bessen en ook uien of rode koolbladeren.

Wollen truien en tasjes

Anne-Marie heeft al vele wollen truien en tasjes gemaakt. Helaas kan ze haar eigen creaties niet zelf dragen wegens overgevoeligheid voor wol. Werken met het materiaal gaat prima, maar het dragen van wollen kleding is een ander verhaal. 

Anne-Marie is regelmatig achter het spinnewiel te vinden tijdens activiteiten bij heemkundig Museum De Rijf. Kijk voor het programma op:  https://hk-opdebeek.nl.

Rubriek over oude en nieuwe ambachten in Prinsenbeek

In deze rubriek schrijft Carmen Walman over de (bijna) vergeten en verdwenen ambachten in het dorp, maar ook over meer hedendaagse vaardigheden in nieuwe beroepen. Het gaat vooral om het verhaal achter het ambacht en achter de persoon die dit ambacht uitoefent. ,,Niet vanuit commerciële overwegingen, maar vanuit de gedachte dat we trots kunnen zijn op die Bekenaren die iets bijzonders doen en iets betekenen voor de samenleving. Én omdat het interessant kan zijn voor de geboren en getogen Bekenaren, maar ook voor de vele nieuwe inwoners van Prinsenbeek.’’ Bij de interviews maakt ze mooie foto's van de Prinsenbeekse ambachtslieden. Mensen die een ambacht uitoefenen, en die dat leuk zouden vinden, kunnen zich aanmelden voor een interview. Dat kan via redactie@prinsenbeeknieuws.nl.